فرآیند برنامه ریزی راهبردی گردشگری

طبق مدل مفهومی دیوید(نمودار ۲-۵) فرآیند برنامه ریزی استراتژیک  به قرار زیر می باشد:

الف)تعیین ماموریت:

رسالت یا ماموریت سازمان نموداری است که مسیر آینده سازمان را مشخص می نماید که نشان دهنده طیف فعالیت از نظر محصول وبازار می شود(دیوید،۳۴:۱۳۷۹)ماموریت یک سازمان گردشگری نشان دهنده ارزش های آن سازمان،ذینفعان،وجامعه می باشد که نشان دهنده فلسفه وجودی آن سازمان است که همین امر باعث متمایز شدن آن از سایر سازمان های مشابه  می شود.

ماموریت سازمان با عناوینی همچون بیان مقصود،بیان باورها، بیان اصول سازمان،بیان چشم انداز سازمان می نامند که معرف سازمان است.بیانیه ماموریت سازمان چشم انداز سازمان در قالب آنچه که می خواهد باشد وکسانی که می خواهند به آنها خدماتی را ارائه نمایند،است.

 

ب)بررسی عوامل خارجی

مقصود از عوامل فرصت ها وتهدیدات خارج از محیط سازمانی است که به میزان زیادی خارج از کنترل مدیریت وسازمان می باشد. دیوید در کتاب خود«مدیریت استراتژیک» نیروهای خارجی را به پنج گروه طبقه بندی کرد:۱ )نیروهای اقتصادی ؛۲ )نیروهای اجتماعی،فرهنگی،بوم شناختی ومحیطی؛۳  )نیروهای سیاسی ،دولتی و قانونی؛۴)نیروهای فناوری و۵)نیروهای رقابتی. بقای بسیاری از این سازمانها در گرو این واقعیت است که آنها بتوانند فرصت های موجود در محیط را شناسایی واز آنها بهره برداری کنند(دیوید،۲۱۴:۱۳۷۹).

پ)بررسی عوامل داخلی

نقاط ضعف وقوت داخلی در زمره فعالیت های قابل کنترل سازمان قرار می گیرد که سازمان آنها را به شیوه ای بسیار عالی یا بسیار ضعیف انجام می دهد.فعالیت اصلی در این مرحله بدین صورت است که نقاط ضعف وقوت سازمان شناسایی وارزیابی شود بعد در جهت تقویت نقاط قوت برآیندونقاط ضعف را برطرف کنند.

نقاط ضعف وقوت یک سازمان در مقایسه با ضعف وقدرت رقبا انتخاب می شود(همان:۱۳۷۹: ۱۳۶).در زمینه گردشگری نیز یک مقصد نیازمند است ابتدا بررسی از عوامل داخلی،نقاط ضعف وقوت خود داشته باشد تا بتواند از قوت هاودر بعضی مواردمزایای نسبی اش (ویژگی های است که مقاصد رقیب فاقد آن ویژگی می باشند)جهت توسعه بهره برده وبر نقاط ضعف فائق آید وآنها را کنترل کند ویا آنها را تبدیل به قوت کند.

ت)تعیین هدف های بلند مدت

هدف های بلند مدت را می توان به صورت نتیجه های خاصی که سازمان می کوشد در تامین ماموریت خود به دست آورد،تعریف کرد.مقصود از دوره بلندمدت،دوره ای است که بیش از یک سال باشد.از آن نظر این هدف ها برای موفقیت سازمان لازم وضروری هستند که تعیین کننده مسیر شرکت می باشد۰(همان،۱۳۷۹: ۳۹).برای مثال برنامه ریزان تعیین می کنند که در چندسال آیند سطح محصولات گردشگری خود را ارتقا دهند.

ث)انتخاب استراتژی

ابزاری است که شرکت می تواند بدان وسیله یه هدف های بلند مدت خود دست یابد.

۲-۶ مدل تحلیلی تحقیق

این تحقیق بر اساس مدل های سوات (SWOT)برای تعیین استراتژی هاوبرنامه ریزی کمی راهبردی(QSPM) برای انتخاب جذاب ترین استراتژی  می باشداین روش هابرای توسعه گردشگری روش  هایی  نسبتاً نو و موفقی به شمار می آید که اکنون در نقاط مختلف دنیا مورد استفاده قرار می گیرد.اما طی فرآیند تدوین این مدل ها می بایست ابتدا ماتریس ارزیابی عوامل داخلی(IFE)وخارجی(EFE) را تدوین کنیم.بنابر مطالب ذکر شده تدوین راهبردهای کلان در سه مرحله ورودی، مقایسه وتصمیم گیری صورت می پذیرد.

 

 

 

 

 

 

شناسایی عوامل درونی

قدرت

ضعف

ارزیابی عوامل درونی(IEF)

تحلیل قوت ها، ضعف ها، فرصت ها، تهدیدها SWOT

ماتریس داخلی وخارجی IE

 

 

QSPM

    

فرصت

ارزیابی عوامل بیرونی(EFE)

   

شناسایی عوامل بیرنی

تهدید

نمودار۲-۶:گذرگاه تحلیل استراتژیک(رهنما وهمکاران:۱۳۹۱)

ورودی

مقایسه

تصمیم گیری

 

 

 

 

 

 

مرحله اول ،مرحله ورودی شامل ماتریس ارزیابی عوامل داخلی(IEF) و خارجی(EFE) است که بعد از فهرست کردن عوامل داخلی(قوت، ضعف)وخارجی(فرصت،تهدید) به دست می آید.

مرحله دوم که مرحله مقایسه می باشد با تهیه ماتریس سوات(SWOT)، انواع راهبردها مورد بررسی قرار می گیرد.

در مرحله سوم که مرحله تصمیم گیری است با بهره گرفتن از نتایج بدست آمده از مرحله قبلی،استراتژی ها توسط ماتریس برنامه ریزی کمی(QSPM)،الویت بندی می گردند.

۲-۶-۱ مدل سوات  (SWOT )

یکی از ابزارهای بسیارمهم در فرآیند تدوین راهبرد،تکنیک SWOT است که به وسیله آن اطلاعات مقایسه می شود.اساسا SWOT یک ابزار برنامه ریزی راهبردی است(Hom haacke,2003:3)ویک چارچوب مفهومی برای تحلیل های سیستمی محسوب می شود(نوری وهمکاران،۲۶:۱۳۸۵).

تاریخچه این روش به پروژه ای مربوط می شود که در خلال سال های ۱۹۶۰-۱۹۷۰ به رهبری« آلبرت هامفری» در دانشگاه استنفورد در حال انجام بود.روش سوات،تفکری است سیستماتیک برای تشخیص جامع وکامل از عوامل موثر مربوط به یک محصول جدید،تکنولوژی مدیریت ویا برنامه ریزی است(کنگاس[۱] وهمکاران،۱۸۹:۲۰۰۴).این مدل براین اصل استوار است که هر پدیده،در یک محیط رقابتی  تحت تاثیر شرایط درونی قرار دارد.این شرایط به دو دسته شرایط بیرونی کلان که تاثیرات غیرمستقیمی خواهد داشت وشرایط درونی خرد که تاثیرات مستقیم بر پدیده می گذارد،قابل تفکیک است.بنابراین تحلیل قوت هاوضعف ها در محیط درونی وتحلیل فرصت ها وتهدیدها در محیط بیرونی،جریان نظامندی است که به ارائه پشتیبانی برای موفقیت تصمیم گیری می پردازد (هریسون:۱۳۸۲).آنالیز قوت، ضعف ها(SW)؛ فرصت، تهدیدها(OT)شکل- بندی اهداف مقدماتی،راهبرد توسعه ویک رتبه بندی مقدماتی را به دست می دهد که دستیابی به اهداف کوتاه مدت،میان مدت، وبلندمدت را تسهیل می کند(مافی:۱۳۸۸). با بهره گرفتن از ماتریس ارزیابی عوامل خارجی و داخلی، امکان تدوین چهار انتخاب یا راهبرد متفاوت از نظر درجه کنشگری های متفاوت در فضا فراهم می شود. البته در عمل، برخی از استراتژی ها با یکدیگر همپوشانی دارند و یا به طور هم زمان و هماهنگ با یکدیگر به اجرا در می آیند (هریسون، کارون،۱۳۸۲ :۱۹۲).

 

جدول۲-۱:  استراتژی های چهارگانه ماتریس SWOT ونحوه تعیین آن (دیوید،۳۶۵:۱۳۷۹)

ماتریس SWOT	نقاط قوت-S   نقاط قوت را فهرست کنید	نقاط ضعف-W   نقاط ضعف را فهرست کنید
فرصت-O   فرصت ها را فهرست کنید	استراتژی هایSO (حداکثر-حداکثر)   با بهره جستن از نقاط قوت درصدد بهره برداری از فرصت ها برآیید	استراتژی های WO (حداقل- حداکثر)   با بهره جستن از فرصت ها،نقاط ضعف را از بین ببرید
تهدید-   T   تهدیدات را فهرست کنید	استراتژی هایST (حداکثر-حداقل)   برای احراز از تهدیدها،از نقاط قوت استفاده کنید	استرتژی هایWT (حداقل- حداکثر)   نقاط ضعف را کاهش دهید واز تهدیدات پرهیز کنید

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مدل SWOT در حالت معمولی متشکل از یک جدول مختصاتی دوبعدی است که هر یک از چهار نواحی آن نشانگر یک نوع راهبرد است؛ لذا با بهره گرفتن از این الگو می توان عوامل درونی بیرونی صنعت گردشگری را به خوبی شناسایی وبابهره برداری بهینه از آنها در جهت مدیریت بهتر گام نهاد .این چهار راهبرد به قرار زیر است:

• راهبردهای تهاجمی(SO):در قالب این راهبردها،سازمان بااستفاده از نقاط قوت داخلی می کوشد از فرصت های خارجی بهره برداری نماید وبا بره گیری از نقاط قوت،فرصت ها را به حداکثر برساند.
• راهبردهای رقابتی(ST):سازمان با اجرای این راهبردها می کوشد تابا استفاده از نقاط قوت خود،اثرات ناشی از تهدیدات موجود را کاهش داده ویا آنها را از بین می برد.
• راهبردهای محافظه کارانه(WO):هدف از این راهبرد ها،بهبود بخشی نقاط ضعف داخلی صنعت با بهره برداری از فرصت های موجود در محیط داخل است.
• راهبردهای تدافعی(WT):صنعت با بکارگیری این راهبرد،حالت تدافعی به خود می گیرد.هدف از این راهبرد،کم کردن نقاط ضعف داخلی وپرهیز از تهدیدات ناشی از محیط خارجی است.

 

به طور کل راهبردها برای دست یابی به موقعیتی مطلوب تر تدوین می شوند ؛وشامل سلسله اعمال ویژه ی مورد نیاز برای تامین خط مشی ها هستند که می توانند تعیین کنند چه نوع گردشگری،درکجا باید توسعه یابد وچه سیاستی را اتخاذ کرد تا از تسهیلات وخدمات استفاده شود.

۲-۶-۲ مدل برنامه ریزی راهبردی کمی(QSPM)

مدل QSPM یا برنامه ریزی راهبردی کمی روشی تحلیلی است که به واسطه آن می توان جذابیت هرکدام از راهبردهای بدست آمده در مرحله ورودی ومقایسه را مشخص و پایداری هرکدام از راهکارها در مواجهه با شرایط بیرونی را بدست دهد که دراین جا اگر راهبردی توان مواجهه با شرایط متغییر بیرونی را نداشته باشد از لیست راهبرد ها حذف می گردد.

 

جدول۲-۲: ماتریس برنامه ریزی راهبردی کمی(QSPM) (دیوید،۳۸۶:۱۳۷۹)

انواع استراتژی های قابل اجرا
عوامل اصلی	ضریب نسبی	استراتژی اول	استراتژی دوم	استراتژی سوم
عوامل خارجی
عوامل داخلی
مجموع

          

 

 

 

 

 

 

 

 

[۱] .Kangas