انواع کاربردهای تجارت الکترونیک

الف- فروش محصولات

سایتهای خرده فروشی عموماً شامل کاتالوگهای الکترونیکی هستند که محصولات مورد فروش را نمایش داده و توضیح می دهند. مشتریان می توانند به دنبال مورد خاصی بگردند یا به طور تصادفی در میان کاتالوگهایی که به مراتب بیشتر از نسخه های چاپی هستند، به جستجو بپردازند. بسیاری از این فروشندگان به مشتری خود اجازه می دهند که جنس مورد نظر خود را سفارش داده و مراحل حمل و نقل آن را پیگیری نماید. برخی فروشندگان  رایانه هم اجازه می دهند تا خریدار قطعات مورد نظر خود را با توجه به نیازها و بودجه خود انتخاب کند. سپس آنها می توانند مراحل تولید دستگاه مورد نظر خود را دنبال کنند یا گاهی خود شرکت از طریق پست الکترونیکی خریداران را مطلع می کند.

ب- فروش خدمات

تجارتهای دیگر الکترونیکی به ارائه خدمات می پردازند. خدمات مالی بخش عظیمی از این دسته را در بر می گیرد. دلالان اینترنتی سهام، به ازای مبالغ اندکی از طرف مشتریان خود به خرید و فروش سهام می پردازند؛ آنها معمولاً هزینه کمتری نسبت به دلالان معمول می گیرند. بعضی سایت ها هم امکانات جستجو و دستیابی به وام و تسهیلات را ارائه می کنند. سایتهای مسافرتی شیوه های برنامه ریزی پرواز، اجاره خودرو و رزرو هتل را عرضه می کنند. مسافران از طریق این سایتها می توانند برنامه سفرهای کاری و تفریحی خود را بریزند، اتاق خود را رزرو نمایند و بلیط خود را هم از همان سایت تهیه کنند.

ج- حراجی ها

برخی سایتهای تجارت الکترونیکی در عوض ارائه محصولات خود، خریداران و فروشندگان را گرد هم می آورند. حراجی های الکترونیکی به فروشندگان این امکان را می دهند تا محصولات خود را فهرست و ارائه کنند و مزایده هایی برای مشتریان برپا نمایند. یک حراجی آنلاین می تواند میلیون ها کاربر را بطور همزمان بپذیرد و بیش از ۷۰۰۰۰۰ مورد را در یک زمان ارئه کند.

در ازای این خدمات، فروشندگان مبلغ معین اندکی به علاوه درصدی از مبلغ فروش به سایت مربوطه می پردازند. برخی از سایتها این امکان را به طور معکوس پیاده می کنند ودرآنجا خریداران مبلغی را که می توانند برای جنس خاصی بپردازند مشخص می کنند و به دنبال فروشنده می گردند.(حسنی،۱۳۸۵)

۲-۲-۴-۲۱ ) تجارت الکترونیکی

در آخر دهه ۱۹۹۰، فناوری باعث ظهور پدیده ای به نام تجارت الکترونیکی شد که باعث تحول در امر تجارت و خودکارسازی مبادلات کالا و خدمات گردید. تجارت الکترونیکی امروزه مفهوم وسیعی دارد که جنبه های مختلف تجارت و اقتصاد را در بر می گیرد. رشد و گسترش روز افزون فناوری اطلاعات، انقلابی در ابعاد مختلف زندگی انسان و عملکرد سازمان ایجاد کرده است. این فناوری، روش ها و نگرش ها را دگرگون ساخته و باعث ایجاد صنایع و مشاغل جدید شده است. تجارت الکترونیکی از نتایج عمده نفوذ و گسترش فناوری اطلاعات می  باشد. این فناوری روش های اداره بنگاهها را تغییر داده و از این رو موجب تبدیل بازارهای مرسوم به اشکال جدیدتری که به مهارت های جدید نیاز دارد، شده است.

توربان (۲۰۰۴) تجارت الکترونیکی را به این صورت تعریف میکند : خرید و فروش کالاها ، خدمات و اطلاعات از طریق شبکه های رایانه ای نظیر « اینترنت» . اینترنت یعنی اینکه همه افراد در دنیا اطلاعاتی را روی رایانه خود ذخیره می کنند و از طریق خط تلفن به یکدیگر متصل می شوند و می توانند اطلاعات رایانه دیگران را در حد مجاز مشاهده کنند. بنابراین تجارت الکترونیکی به این معناست که شما کالای مورد نظر خود را برای فروش به یک رایانه می دهید و دیگران می توانند این کالا را بدون مراجعه حضوری به مغازه شما، ببینند گاهی اوقات شما تسهیلاتی را روی رایانه خود می گذارید که طرف مقابلتان می تواند با اعلام از طریق رایانه خود به رایانه بانک دستور دهد که مبلغی از حساب وی برداشت و به حساب شما واریز شود. شما نیز پس از مشاهده این قضیه به انبار خود دستور می دهید کالا را به مشتری تحویل دهد. (فتحی ، ۱۳۹۳ : ۴)

۲-۲-۴-۲۲ ) کسب و کار الکترونیکی:

واژه کسب و کار الکترونیکی و تجارت الکترونیکی در بسیاری از متون هم معنا بکار رفته است. اما بسیاری از نویسندگان تفاوت هایی بین این دو واژه از نظر معنایی قائل شده اند. به طور کلی اختلاف نظری در مورد تفاوت کسب و کار الکترونیکی و تجارت الکترونیکی مانع از ارائه تعریف واحدی از این دو واژه شده است. در این بخش ابتدا به تعاریفی اشاره خواهد شد که برای واژه کسب و کار الکترونیکی آمده است و در ادامه به تفاوت این دو واژه پرداخته میشود. کسب و کار الکترونیکی حوزه وسیعتری از تجارت الکترونیکی است که شامل خدمات مشتری و فرآیند های بین شرکای تجاری نیز می شود. کسب و کار الکترونیکی اغلب به جای تجارت الکترونیکی و بالعکس به کار می رود. کسب و کار الکترونیکی  یعنی تبدیل و تحول فرآیندهای کلیدی کسب وکار از طریق استفاده از فناوری اینترنت . کسب و کار الکترونیکی تنها به تجارت الکترونیکی محدود نیست. یعنی تمامی فعالیت ها ی یک شرکت را الکترونیکی میکند. به طور خلاصه کسب وکار الکترونیکی تلفیق سیستم ها ، فرآیند ها ، زنجیره تامین و کل بازار با بهره گرفتن از اصول و فناوری های مرتبط با بهره گرفتن از ابزار اینترنت است.

واژه کسب و کار الکترونیکی برای نخستین بار در سال ۱۹۹۷ توسط شرکتIBM مطرح گردید. تجارت الکترونیکی بیشتر تکیه بر ارتباط بیرونی بنگاه یا فرد دارد، درحالی که کسب و کار الکترونیکی علاوه بر ارتباطات بیرونی به راهکار درون سازمان نیز اشاره دارد و شامل تجارت الکترونیکی، هوشمندی تجاری و مدیریت روابط با مشتری CRM می شود. در تعریف کسب و کار، لانگمن آن را شامل «سازمانی که کالایی را می فروشد یا خدماتی را ارائه می دهد» ، می داند. این فرهنگ لغت در تعریفی دیگر از این واژه، آن را به معنای«حرفه، وظیفه یا کار معمول یک فرد» معرفی می کند. بنابراین کسب و کار عبارت است از هرگونه فعالیت تجاری که با هدف کسب سود به عنوان شغل عمومی، حرفه، کار یا نقش یک فرد در جامعه صورت می گیرد. از طرفی بنا به تعریف آکسفورد از کسب و کار به عنوان یک سازمان، می توان نتیجه گرفت که کسب و کار علاوه بر فعالیت های بازرگانی و مبادله می تواند سایر فعالیتهای یک سازمان تجاری را شامل شود. از جمله این بخش ها می توان به مدیریت ارتباط با مشتری و مدیریت زنجیره عرضه اشاره کرد. بنابراین می توان ادعا کرد که تجارت الکترونیکی زمانی که با هدف کسب سود، امرار معاش یا به عنوان شغل و حرفه فرد انجام گیرد. کسب و کار الکترونیکی نامیده می شود، اما زمانیکه از این صفات برخوردار نباشد (نظیر خرید خودرو از طریق اینترنت برای مصرف شخصی)، مشمول کسب وکار الکترونیک نخواهد بود. از مجموعه تعاریف ارائه شده می توان نتیجه گرفت که زمینه های کاربرد کسب و کار الکترونیکی بسیار گسترده تر از مبادله کالا، خدمات و وجوه است و در تعریف آن و تعیین سیاست های مورد نظر باید علاوه بر کاربردهای بالفعل به کاربردهای بالقوه نیز توجه داشت. (فتحی ، ۱۳۹۳ : ۶)

۲-۲-۴-۲۳ ) طیف تجارت الکترونیکی:

توربان (۲۰۰۴) در تعریف تجارت الکترونیکی مدلی را ارائه کرده که بر مبنای آن، تجارت الکترونیکی به صورت یک طیف دیده شده است. او تجارت الکترونیکی را مستلزم الکترونیکی شدن تمامی فعالیت ها و عناصر تجاری نمی داند، بلکه آن را طیفی سه بعدی می داند که از ابعاد محصول، بازیگران و فرآیند ها تشکیل شده است. توربان ادعا می کند که تجارت الکترونیکی کامل زمانی اتفاق می افتد که تمامی عناصر تجارت الکترونیکی فراهم باشند، اما در عین حال اگر هر یک از آن ها تا حدی هم الکترونیکی شده باشند، باز هم مفهوم تجارت الکترونیکی وجود دارد شکل(۲-۲۸). توربان (۲۰۰۴) در تعریف تجارت الکترونیکی بیان جالبی دارد. وی مدلی را ارائه کرده که بر مبنای آن، تجارت الکترونیکی به صورت یک طیف دیده شده است. توربان معتقد است تجارت الکترونیکی زمانی شکل کامل به خود میگیرد که درآن هم محصول شما از طریق اینترنت تحویل شود (مثل موسیقی یا سی دی بازی)، هم کالای شما الکترونیکی شود (مثل مذاکره، قرار داد و غیره) و هم افراد الکترونیکی شوند (یعنی به جای اینکه یک نفر فروشنده وجود داشته باشد و جواب مشتری را بدهد، مشتری اطلاعات خود را از رایانه دریافت کند) (فتحی ، ۱۳۹۳ : ۸)

شکل ( ۲-۲۵ )   طیف تجارت الکترونیکی

در مورد تعریف تجارت الکترونیکی و کسب و کار الکترونیکی، علاوه بر فرآیند ها که مشمول این مفاهیم می شوند. بر سه نوع ابزار الکترونیکی مورد استفاده در مبادله اطلاعات یا مصادیق واژه الکترونیکی در مفاهیم تجارت الکترونیکی و کسب و کار الکترونیکی نیز اتفاق نظر وجود ندارد. به این معنا که برخی آن را شامل شبکه های الکترونیکی میدانند. برخی شبکه های رایانه ای و حتی برخی صرفاً اینترنت را به عنوان مصادیق این واژه پذیرفته اند. در این بعد از کسب و کار الکترونیکی نیز میتوان طیفی از ابزارهای الکترونیکی را تعریف کرد که در یک قطب آن ابزارای یک طرفه، تک رسانه ای، غیر فراگیر و محدود و در قطب دیگر، ابزارهای چند طرفه، چند رسانه ای، فراگیر و جهانی قرار دارند.

شکل ( ۲-۲۶ ) طیف کسب و کار الکترونیکی

آنچه باید در مورد تعریف فوق توضیح داد، جواب این پرسش است که آیا کسب و کار از طریق تلفن نیز کسب و کار الکترونیکی است یا خیر؟ پاسخ اینکه اگر ابزار الکترونیکی را تمامی وسایل ارتباطی الکترونیکی بدانیم، بله و در معنای خاص آن یعنی فناوری های پیشرفته اطلاعاتی و ارتباطی ، خیر است. همانگونه که گفته شد برخی آنها را تنها شامل اینترنت، برخی صرفاً شبکه های الکترونیکی و برخی نیز ابزار های الکترونیکی می دانند. (فتحی ، ۱۳۹۳ : ۱۰)