هرچند که مدل جامع و یکپارچه ای در خصوص کاربردهای تجارت الکترونیکی وجود ندارد اما در این بخش برخی از این مدلها به صورت مختصر معرفی می شوند. لازم به ذکر است که با توجه به تنوع کاربردهای تجارت الکترونیکی تلاش شده است تا کاربردهای عام و کلان تجارت الکترونیکی معرفی شوند .

تاسابجی (Tassabehji,2003,pp.68-70) با تمرکز بر تجارت الکترونیکی مبتنی بر وب کاربردهای تجارت الکترونیکی را به شرح زیر برشمرده است:  (اسفیدانی ، ۱۳۹۱ : ۸)

• مدیریت روابط مشتریان به شکل الکترونیکی
• بازارهای الکترونیکی
• خدمات الکترونیکی
• بازاریابی الکترونیکی
• زنجیره تامین الکترونیکی

مدل توربان نیز از جمله مدل هایی است که از آن می توان جهت شناسایی و طبقه بندی انواع کاربردهای تجارت الکترونیکی بهره گرفت. مدل توربان بسیار جامع است و عناصر زیرساختی را نیز مورد توجه قرار داده است که زیر ساخت های تجارت الکترونیکی از حوزه این تحقیق خارج میباشند و صرفاً کاربردهای تجارت الکترونیکی معرفی می شوند. توربان انواع مدلهای تجارت الکترونیکی را که به معنای کاربردهای تجاری این پدیده است به شرح زیر معرفی می کند: (اسفیدانی ، ۱۳۹۱ : ۹)

• بازاریابی مستقیم برخط
• سیستم های مناقصه الکترونیکی
• بازاریابی پیوندی
• بازاریابی ویروسی
• خرید گروهی
• حراجی های برخط
• سفارشی سازی محصول یا خدمات
• یکپارچه سازی زنجیره تامین
• ارائه کنندگان خدمات زنجیره عرضه
• دلالان اطلاعات.

در ادامه به توضیح بعضی از موارد فوق که با موضوع تحقیق مرتبط هستند پرداخته میشود.

بازاریابی مستقیم برخط:

این روش عموما شامل فروش کالا توسط کارخانه به مصرف کننده ( به معنای حذف واسطه ها) و فروش کالا از خرده فروش به مصرف کننده (ارتقای کارایی توزیع) است. این کاربرد در طبقه شرکت به شرکت و مشتری به مشتری تعریف می شود.

بازاریابی پیوندی:

یکی دیگر از کاربردهای تجارت الکترونیکی ، بازاریابی پیوندی است که همزمان سعی میشود مشتری یا خریدار یک کالا به سایت سایر فروشندگان آن کالا ارجاع داده شود. این شکل ، معمولا با بهره گرفتن از بنرهای تبلیغاتی انجام می شود.

بازاریابی ویروسی:

در این کاربرد از اینترنت برای بازاریابی دهان به دهان استفاده میشود، یعنی یک پیام از طریق پست الکترونیکی برای افراد ارسال میشود وسپس توسط فرد گیرنده برای سایر افراد ( موجود در لیست آنها) ارسال میشود.

خرید گروهی:

در سیستم تجارت سنتی معمولا خریدهای با مقدار زیاد با تخفیفات قابل توجهی همراه است. یکی از کاربردهای تجارت الکترونیکی شناسایی خریدان یک کالاست، به گونه ای که تعداد مورد تقاضای آن ها با یکدیگر جمع و خرید به صورت یکباره انجام می شود.این امر مهم  برای خریدار ارزشمند است که خرید ارزانتر انجام می دهد و هم برای فروشنده که فروش بیشتری دارد.معمولا واسطه در این شرایط به دلیل ارزشهای ایجاد شده ، از هر دو طرف حق الزحمه ای دریافت می دارد. مانند سایت نت برگ در ایران که البته بدلیل شرایط تجارت الکترونیکی در ایران و تازه بودن این روش ها تنها از فروشنده حق الزحمه دریافت می کند.

یکپارچه سازی زنجیره ارزش:

یکی دیگر از کاربردهای تجارت الکترونیکی، ایجاد تعامل قویتر بین اجزا و زنجیره ارزش است. شرکت های مختلف معمولا خدمات مختلفی برای عرضه کالا به مصرف کننده ارائه می دهند. مانند حمل و نقل، بیمه، تولید قطعات ، تولید کالاهای نهایی، انبارسازی، توزیع و غیره. تجار اغلب از اینترنت برای ایجاد اتصال اطلاعاتی بین اجزای زنجیره ارزش استفاده می کنند. به عنوان مثال میتوان به سایت فروتل در ایران اشاره کرد که خدمات پستی و پرداخت در هنگام تحویل کالا را برای خریداران ، همچنین خدمات ارسال کالا و دریافت مبلغ کالا را در کنار خدمات جانبی از قبیل ایجاد فروشگاه اینترنتی و راحتی در پرداخت به فروشندگان ارائه می کند.

ارائه کنندگان خدمات زنجیره عرضه:

زنجیره عرضه کالا شامل کلیه بنگاههایی است که خدمات لازم را از مرحله تامین مواد اولیه تا تحویل کالا به مصرف کننده و حتی خدمات پس از فروش ارائه می کنند. این کاربرد به انجام هر یک از خدمات زنجیره عرضه با بهره گرفتن از اینترنت مربوط است. نظیر حمل و نقل الکترونیکی، بیمه الکترونیکی، تحویل الکترونیکی، پرداخت الکترونیکی و غیره. به عنوان مثال سایت هایی که محصولات الکترونیکی از قبیل نرم افزار، فایل های صوتی و تصویری و کتابهای الکترونیکی را ازطریق ایجاد امکان دانلود به مشتریان خود تحویل می دهند مانند سایت دانلودها ، آپارات و یا بانکها که با ارائه درگاه پرداخت الکترونیکی به فروشندگان امکان پرداخت آنلاین را برای خریداران ایجاد می کند و یا استفاده از نماد اعتماد الکترونیکی (اینماد) روی سایت که خدمتی است جهت نمایش امنیت و قانونی بودن فعالیت سایتهای دارای این نشان که توسط مرکز توسعه تجارت الکترونیکی ارائه می شود.

دلالان اطلاعاتی:

از دیگر کاربردهای تجارت الکترونیکی ، استفاده از اینترنت برای حفظ محرمانگی اطلاعات شخصی، امنیت، جستجو، عرضه محتوای اطلاعاتی و دیگر خدمات گردآوری ، طبقه بندی و توزیع اطلاعات تجاری است. و یا سایتهایی که شماره تلفن یا ایمیل افراد با طبقه بندی مشاغل، منطقه جغرافیایی و غیره را در اختیار تبلیغ کنندگان قرار می دهند.

از دیگر کاربردهای تجارت الکترونیکی می توان به معامله پایاپای ، عضویت، بهبود زنجیره عرضه، بازار الکترونیکی ، فروشگاه الکترونیکی، پاساژ الکترونیکی، تدارکات الکترونیکی خدمات شخص ثالث و واسطه گری الکترونیکی اشاره کرد.   (اسفیدانی ، ۱۳۹۱ : ۸)

بر اساس مدل ایزو ۱۵۰۰۰ نیز می توان انواع کاربردهای تجارت الکترونیکی را به پنج گروه شامل طراحی، شناسایی، توافق، اجرا و پس از اجرا تقسیم بندی کرد . یکی از دیدگاه های موثر در شناسایی کاربردهای تجارت الکترونیکی بهره گیری از فرآیند های فرعی این دسته بندی است. از جمله این فرایندهای فرعی از کاربردهای تجارت الکترونیکی میتوان به کاربرد اینترنت در تبلیغات، کاربرد اینترنت در تحقیقات بازار، کاربرد اینترنت در عقد قرارداد و کاربرد اینترنت در مذاکره و غیره اشاره کرد. انجام هر یک از فرآیندهای فوق با بهره گرفتن از اینترنت نیز در یک دیدگاه تفصیلی تر شامل به کار گیری مجموعه ای از ابزارهای اطلاعاتی و ارتباطی است که از آن جهت می توان به موتورهای جستجو، اتاق های گپ زنی، پورتال، وب سایت، پایگاه های اطلاعاتی تحت وب، پست الکترونیکی و غیره اشاره کرد . در این معنا ، کاربردهای تجارت الکترونیکی ماهیتی ماتریسی پیدا می کنند که شامل ترکیبی از فرآیندهای تجاری و ابزارهای مختلف اینترنتی برای انجام این فرآیند ها است. به عنوان مثال فروشگاه الکترونیکی شامل استفاده از وب سایت برای تبلیغات ، فروش محصول، پرداخت و یا استفاده از پست الکترونیکی برای تبلیغات است. (اسفیدانی ، ۱۳۹۱ : ۱۳)

۲-۲-۴-۴ ) خرید الکترونیکی و عوامل محرک جهت استفاده از آن:

تعاریف مختلفی از خرید الکترونیکی ارائه شده است. به صورت کلی ، استفاده از تکنولوژی اطلاعات جهت خرید کالا و خدمات مورد نیاز، خرید الکترونیکی نام دارد. هاریگان و همکاران  (Harrigan,et.al,2008,492) در مطالعه عوامل محرک جهت استفاده از خرید الکترونیکی را به هفت دسته زیر تقسیم کرده اند که در زیر به ترتیب اهمیت مرتب شده اند:( اسفیدانی ، ۱۳۹۱ : ۴۷)

• توسعه خطوط مخابراتی
• بهبود امنیت
• توسعه معماری مبتنی بر وب
• توسعه تکنولوژی
• فعالیتهای عرضه کنندگان
• فعالیتهای رقبا
• مزایای بالقوه

۲-۲-۴-۵ ) بازاریابی و رفتار خریدار:

فیلیپ کاتلر بازاریابی را اینگونه تعریف کرده است: بازاریابی فرآیند شناسایی نیازها و خواسته ها و ارضای آن از طریق فرآیند مبادله است. بر این اساس وظیفه هر سازمانی شناسایی نیازها، خواسته ها و ارزشهای بازار هدف و تطبیق سازمان برای ارضای آنها به گونه ای موثرتر و مفیدتر از رقباست. خریدار برای خرید یک محصول در ابتدا از وجود محصولات مختلف آگاهی های لازم را به دست می آورد و سپس برای ارزیابی و انتخاب نهایی محصول مورد نظر اطلاعات مورد نیازخود را جمع آوری می کند و در نهایت بر اساس این اطلاعات چند محصول را به عنوان انتخاب اولیه برای خرید در نظر می گیردو در مرحله آخر ، محصول مورد نظر خود را خریداری می کند که این امر به مالکیت کالا منجر می شود.

برای تعریف بازاریابی الکترونیکی ابتدا باید بدانیم که نقش بازاریابی در هر یک از مراحل فوق چیست؟

در اینجا نقش بازاریابی به دو دسته تقسیم می شود:

• شناسایی و ایجاد نیاز - در ایفای این نقش ، بازاریابی تقاضای موجود در بازار را معطوف محصولات خود کرده یا برای محصولات خود تقاضا ایجاد می کند. این کار از طریق ارائه اطلاعات، تبلیغات و غیره انجام می شود. به طور کلی می توان گفت که در این مرحله تصویری از محصول به مشتریان بالقوه منتقل میشود.
• رفع نیازها - در این مرحله بازاریابی از طریق ارائه محصول به مشتری نیازهای آنان ارضا میشود. در واقع در این مرحله مشتریان بالقوه به مشتریان بالفعل تبدیل میشوند . به طور کلی می توان گفت که در این مرحله محصول به مشتریان منتقل میشود. (اسفیدانی ، ۱۳۹۱ : ۷۳)

۲-۲-۴-۶ ) بازاریابی الکترونیکی:

برخی بازاریابی الکترونیکی را معادل بازاریابی سنتی می دانند که صرفا از فناوری اطلاعات در جهت دستیابی به اهداف خود استفاده میکند و باعث بهبود کارایی بازاریابی میشود.( ایفای نقشهای بازاریابی به روش الکترونیکی) . به عبارت دیگر ، اگر هر دو نقش بازاریابی که در فوق به آنها اشاره شد (انتقال تصویر و  انتقال محصول) به روش الکترونیکی انجام شود، به آن بازاریابی الکترونیکی می گویند.

بازاریابی الکترونیکی به طور ساده عبارت است از به کار گیری کانال های الکترونیکی ارتباطات به منظور نشر پیام های بازاریابی.

۲-۲-۴-۷ ) برنامه بازاریابی الکترونیکی:

واقعیت ساده ارتباطات و بازاریابی مبتنی بر وب این است که هر اطلاعاتی را به هر مخاطبی ابلاغ کرد. اما این کار نه مقرون به صرفه است و نه موثر. به همین منظور، هر بازاریابی قبل از ایجاد فعالیتهای بازاریابی مبتنی بر اینترنت باید فعالیتهایش را به دقت برنامه ریزی کند. برنامه ریزی بازاریابی الکترونیکی مانند هر برنامه ریزی بازاریابی دیگری به دلایل زیر از اهمیت ویژه ای برخوردار است:

• بدون وجود یک برنامه از پیش تعیین شده نمی توان پیشرفت ، موفقیت یا شکست یک فعالیت مبتنی بر وب را اندازه گیری کرد.
• گزینه های ارتباطی بسیار متنوعی در وب وجود دارد که باید ترکیبی از آنها را انتخاب کرد.
• به کمک برنامه میتوان تعیین کرد مخارج انجام فعالیتهای مورد نظر چقدر است و این فعالیت ها را چگونه تامین مالی کنیم.
• برنامه به فعالیت ها جهت داده و آنها را یکپارچه می کند. به عنوان استفاده کنندگان وب، باید فعالیتهای انجام شده از طریق وب را به سمت یک هدف ارتباطی مشخص جریان دهیم که برنامه ریزی این امر را ممکن می سازد.

یک برنامه بازاریابی با در نظر گرفتن اهداف شرکت، اهداف خاص بازاریابی را وضع و دنبال می کند، به گونه ای که بتوان با تحقق این اهداف به اهداف کلی شرکت دست یافت.

یک برنامه بازاریابی الکترونیکی شامل اهداف بازاریابی و ارتباطی یک وب سایت است، به گونه ایی که با رسیدن به این اهداف بتوان اهداف شرکت را تحقق بخشید. (اسفیدانی ، ۱۳۹۱ : ۷۵)

۲-۲-۴-۸ ) مخاطبان ما چه کسانی هستند؟

از منظر کلی مخاطبان به دو گروه اصلی تقسیم بندی میشوند:

مخاطبان بالقوه در اینترنت، همه کاربران اینترنت مخاطبان بالقوه یک وب سایت هستند.

مخاطبان هدف، کسانی که ما قصد داریم تا با آنها ارتباط برقرار کنیم.

تعیین مخاطبان هدف یک وب سایت، احتمالاً مهم ترین جنبه برنامه ریزی بازاریابی الکترونیکی است. با پاسخ به این سوال، مخاطبان یا گروه هایی را که قصد داریم با آنها ارتباط برقرار کنیم تعیین میشوند که شامل افراد در گروه های زیر هستند که هر کدام به اطلاعات متفاوتی نیاز دارند:

• مشتریان فعلی: کسانی که هم اکنون از طریق سایر رسانه ها با آنها تجارت می کنیم. این افراد ممکن است به دنبال اطلاعاتی در مورد قیمت های به روز شده، مشخصات فنی محصول و سیستمی برای سفارش اینترنتی باشد.
• مشتریان جدید: کسانی که تمایل داریم هم اکنون از طریق اینترنت با آنها ارتباط تجاری برقرار کنیم. این افراد ممکن است دنبال محصول جدید یا خرید راحت تر باشند.
• سهامداران: کاربری که دارای سهام شرکت است. این افراد ممکن است دنبال قیمت جدید سهام یا گزارش مالی دقیق تر باشند.
• کارکنان داخلی: به وسیله اینترنت می توان باآنها ارتباط برقرار کرد که نیازمند اطلاعاتی در مورد منابع، قراردادها، عملیات و آموزش هستند.
• کارکنان خارجی: فروشندگان و شرکا، به وسیله اینترنت میتوان با آنها ارتباط برقرار کرد که ممکن است به دنبال ارتباط راحت تر ، تبادل اطلاعات از طریق اینترنت باشند.
• بازارها و مصرف کنندگان بین المللی: ممکن است به دنبال اطلاعاتی در مورد قیمت و مشخصات کالایی باشند که در کشور خودشان موجود نمی باشد. (اسفیدانی ، ۱۳۹۱ : ۷۷)