۲-۱- مقدمه۱۴۲-۲- مبانی نظری مرتبط با وضعیت تحصیلی دانش آموزان۱۴۲-۲-۱- تعریف پیشرفت تحصیلی۱۴۲-۲- ۲- عوامل مؤثر در پیشرفت تحصیلی۱۴۲-۲-۳- نظریه های عملکرد تحصیلی۱۷۲-۲-۴- عوامل افت تحصیلی۱۹ ۲-۲-۵- انواع شکست های تحصیلی. ۱۹ ۲-۲-۶- مفاهیم مربوط به تکرار پایه. ۲۵ ۲-۲-۷- علل ترک تحصیل. ۲۹ ۲-۳- مبانی نظری مرتبط با رفتارهای نظارتی و انضباطی والدین. ۳۱ ۲-۳-۱- خانواده و الگوهای فرزندپروری. ۳۱ ۲-۳-۲- شیوه‌های فرزندپروری. ۳۲ ۲-۳-۳- مفهوم سازگاری ۳۷ ۲-۳-۴- فرایند سازگاری. ۳۷ ۲-۳-۵- نظریه‌ها و دیدگاه‌های مختلف درباره سازگاری ۳۹ ۲-۳-۶- خصوصیات انسان سازگار و سالم ۴۱ ۲-۳-۷- انواع سازگاری. ۴۳ ۲-۳-۸- شیوه‌های فرزندپروری و سازگاری فرزندان. ۴۶ ۲-۳-۹- شیوه‌های فرزندپروری والدین و پیشرفت‌تحصیلی ۵۲ ۲-۳-۱۰- جنسیت فرزندان و شیوه فرزندپروری والدین ۵۷ ۲-۳-۱۱- جنسیت و پیشرفت ‌تحصیلی. ۵۸ ۲-۳-۱۲- تفاوت سازگاری عمومی در دختران و پسران ۵۹ ۲-۳-۱۳- تفاوت سازگاری عاطفی در دختران و پسران ۶۱ ۲-۳-۱۴- تفاوت سازگاری اجتماعی در دختران و پسران. ۶۲ ۲-۳-۱۵- تفاوت سازگاری آموزشی در دختران و پسران ۶۳ ۲-۳-۱۶- الگوهای تغییرات تحولی در تعامل والد – فرزند. ۶۴ ۲-۳-۱۷- رابطه ی رفتار مطلوب انضباطی با عملکرد خانواده ۶۵ ۲-۵- پیشینه پژوهش. ۶۹ فصل سوم: روش تحقیق ۳-۱- مقدمه. ۷۹ ۳-۲- روش و طرح تحقیق. ۷۹ ۳-۳- فرایند تحقیق ۷۹ ۳-۴- جامعه آماری. ۸۰ ۳-۵- روش نمونه گیری و حجم نمونه ۸۰ ۳-۶- ابزار گردآوری داده ها. ۸۰ ۳-۷- گردآوری داده ها. ۸۲ ۳-۸- روش تجزیه و تحلیل داده ها ۸۲ ۳-۹- ملاحظات اخلاقی. ۸۲ فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها ۴-۱- مقدمه. ۸۴ ۴-۲- یافته های پژوهش. ۸۴ ۴-۲-۱- داده های توصیفی. ۸۴ ۴-۲-۲- یافته های استنباطی ۸۵ فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری ۵-۱- مقدمه ۹۱ ۵-۲- نتایج تحقیق. ۹۱ ۵-۳- بحث و بررسی ۹۴ ۵-۴- محدودیت های تحقیق ۹۷ ۵-۵- پیشنهادهای تحقیق ۹۷ منابع و ماخذ فهرست منابع ۱۰۱ چکیده انگلیسی ۱۱۱ چکیده: هدف از انجام این پژوهش بررسی بین رفتارهای نظارتی و انضباطی والدین با وضعیت تحصیلی دانش آموزان بود. جامعه آماری آن شامل تمامی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه دوم در آموزش و پرورش ناحیه یک بندعباس در سال تحصیلی ۹۳-۱۳۹۲ بود که از تعداد ۲۴۸۹ نفر تشکیل شده بودند. نمونه آماری به حجم ۳۳۳ نفر به روش تصادفی طبقه ای از بین رشته های مختلف و بر اساس فرمول کوکران جهت انجام پژوهش انتخاب شدند. این بررسی به روش توصیفی از نوع همبستگی صورت گرفته و جهت جمع آوری داده ها از پرسش نامه بهره گرفته شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آماری ضریب همبستگی پیرسون و ضریب رگرسیون چند متغیره استفاده گردید که نتایج حاصل نشان داد: بین رفتارهای نظارتی و انضباطی والدین با وضعیت تحصیلی دانش آموزان رابطه معکوس و معناداری وجود دارد و از آن بین متغیر رفتارهای نظارتی والدین پیش بینی کننده قوی تری برای وضعیت تحصیلی می باشد. از طرف دیگر بین ابعاد رفتارهای نظارتی والدین با وضعیت تحصیلی دانش آموزان رابطه معکوس و معناداری وجود داشته و از بین این ابعاد، متغیر دنبال کردن و خبر داشتن از فرزندان پیش بینی کننده قوی تری برای وضعیت تحصیلی می باشد. همچنین از بین ابعاد رفتارهای انضباطی والدین، بین رفتارهای انضباطی سهل گیر و استبدادی والدین با وضعیت تحصیلی دانش آموزان رابطه معکوس و معنادار و بین رفتار انضباطی قاطعانه با وضعیت تحصیلی دانش آموزان رابطه مستقیم و معناداری وجود داشته و از بین این ابعاد، متغیر رفتار سهل گیرانه پیش بینی کننده قوی تری برای وضعیت تحصیلی می باشد. کلید واژه ها: رفتارهای نظارتی، رفتارهای انضباطی، وضعیت تحصیلی، دانش آموزان، آموزش و پرورش. ۱-۱- مقدمه انسان در ارتباط با محیط زندگی اش تجربیات ارزنده ای کسب کرده و توانسته در برابر ناملایمات و موانع طبیعت، با تفکر و اندیشه به مقابله برخیزد و این تجربیات را روز به روز وسعت بخشد و در طول زندگی برای نسل های آینده منتقل کند. آموزش و پرورش حلقه و زنجیره متصل کننده ی تجربیات بشری در اعصار گوناگون بوده است. آموزش و پرورش به حق یکی از بزرگ ترین و پیچیده ترین نظام های اجتماعی محسوب می شود، سازمانی که از دیرباز نقشی سازنده در بقاء و تداوم فرهنگ و تمدن بشری داشته و امروز نیز سنگ بنای توسعه فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی هر جامعه ای است(ارجمند سیاهپوش و همکاران، ۱۳۹۰). خانواده اولین پایه شخصیت و ارزش ها و معیارهای فکری است که نقش مهمی در تعیین سرنوشت و سبک و خط مشی گذار زندگی آینده فرد دارد و اخلاق و صحت و سلامت روانی فرد تا حدود بسیار در گرو آن است. واکنش افراد در دوران نوجوانی نسبت به محیط خود بالطبع تحت تاثیر موازین اجتماعی و فرهنگی گروهی است که در میان آن بزرگ شده است (احدی و محسنی، ۱۳۸۶). بنابراین حفظ ارتباط مثبت بین والدین و نوجوان می تواند انگیزه وی را در مورد آنچه به موفقیت تحصیلی اش مربوط می شود افزایش دهد (شاملو، ۱۳۸۶). خانواده و در رأس آن والدین به عنوان نخستین نهاد اجتماعی نقش پایدار و تعیین کننده‌ای را در شکل‌گیری رفتار، افکار و شخصیت دانش آموزان ایفا می‌کنند. نحوه ساختار تعامل کودک با دیگران و محیط اجتماعی در دوران بعدی تحت تاثیر عواملی است که از محیط خانواده کسب شده است، محققان نوع تعامل کودک و والدین را از مهمترین عوامل خانوادگی می‌دانند که سلامت روانی و رفتار اجتماعی فرد را پیش بینی می‌کند. روش هایی که والدین در برخورد با فرزندان خود اعمال می‌کنند، در شکل‌گیری شخصیت و رشد کودک، ویژگی‌های رفتاری و اخلاقی او تاثیر فراوان و گاه همیشگی دارد. بنابرین خانواده به عنوان اولین کانون در تعامل با سایر عوامل چون محیط و خصوصیات فردی در وضعیت تحصیلی دانش آموزان اثر گذار می باشند(دهقانی، ۱۳۷۹). از طرفی دیگر این آموزش و پرورش است که می تواند انسان واقعی را بسازد و استعدادهای او را شکوفا نماید. بی شک این آموزش و پرورش صحیح است که آینده را شکل می دهد و به حدی مؤثر و تعیین کننده است که حتی تعداد کلاس های درس را جزء شاخص های توسعه می دانند(گروه مشاوران یونسکو، ۱۳۸۲). از وظایف اساسی آموزش و پرورش در هر کشور، انتقال میراث فرهنگی جامعه، پرورش استعدادهای دانش آموزان و آماده کردن آنان برای شرکت فعال در جامعه است. بنابراین تعلیم و تربیت افراد به منظور تصدی امور مختلف ضرورتی آموزشی می نماید و مسأله ی موفقیت یا عدم موفقیت در امر تحصیل از مهمترین دغدغه های هر نظام آموزشی در تمامی جوامع است. موفقیت و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان بیانگر نظام آموزشی کارآمد و موفقی است که توسعه ی پایدار از نتایج حتمی چنین نظامی خواهد بود. زیرا آموزش و پرورش از ارکان اساسی رشد و توسعه ی اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی هر کشور به شمار می رود و امروزه نقش آن در بهبود شرایط زندگی افراد و جامعه بر همگان آشکار است. همچنین جامعه در گذر از جامعه ی سنتی به مدرن نیاز به نیروهای کارآمد از هر دو جنس است. از مهمترین عواملی که عدم توجه جدی و کارشناسانه به آن همه ساله به میزان زیادی امکانات، منابع و استعدادهای بالقوه انسانی و اقتصادی را تلف می کند و تأثیرات غیرقابل جبرانی در ابعاد فردی و اجتماعی به جای می گذارد مسأله ی وضعیت تحصیلی دانش آموزان (افت و پیشرفت تحصیلی) است. در هر دوره از زندگی فرد در اجتماع زندگی می کند. زندگی جمعی نیز به نحوی در افکار و اعمال افراد تأثیر دارد. کلاس، مدرسه، خانواده و جامعه ای که مدرسه در آن واقع است هر یک به عنوان یک مؤسسه ی اجتماعی شرایط و اوضاع واحوال معینی را به وجود می آورند. رفتار بچه ها در هر یک از این سازمان ها به طرز خاصی تحت تأثیر عوامل اجتماعی قراردارد. بدیهی است که کشور ما به مطالعات و تحقیقات مربوط به آموزش و پرورش نوجوانان و جوانان نیاز فراوان دارد، به خصوص در زمینه ی افت تحصیلی و پیشرفت تحصیلی با توجه به تنوع علل اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی و روانی مؤثر بر آنها از یک طرف و تغییرات سریعی که جامعه شاهد آن است از طرف دیگر نیاز به پژوهش و تحقیقات جدید بسیار ضروری به نظر می رسد. بنابر مقدمه ذکر شده و از آنجایی که نظام آموزش و پرورش در جوامع امروزی به مثابه عامل اصلی و مؤثر در تحولات اقتصادی، اجتماعی وظیفه اساسی خود را بر آموزش و پرورش همه جانبه ی فرد و شکوفایی و رشد استعدادهای کلیه افراد جامعه و تربیت نیروی انسانی ماهر و متخصص و انتقال ارزش های فرهنگی، علمی و فنی متمرکز نموده است(گلابی، ۱۳۶۸). با توجه به ضرورت توجه خاص به آموزش و پرورش و توسعه منابع انسانی از طرف دولت هایی که هدفشان بالا بردن رشد اقتصادی و بهبود پرورش انسانی است و بر اساس ضرورت آشنایی با این مؤلفه ها در پژوهش حاضر به بررسی و شناخت رابطه بین رفتارهای نظارتی و انضباطی والدین با وضعیت تحصیلی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه خواهیم پرداخت. بنابراین در این فصل بعد از مقدمه ذکر شده به بیان کلیات تحقیق از قبیل بیان مساله تحقیق، ضرورت و اهمیت تحقیق، فرضیه ها و اهداف تحقیق و . می پردازیم. ۱-۲- بیان مسأله در دو دهه اخیر موضوع تأثیر والدین و خانواده بر تحول وضعیت تحصیلی، انگیزشی، عاطفی و اجتماعی دانشجویان مورد توجه بسیاری از پژوهشگران (کوچران[۱]، ۱۹۸۸؛ پالمر[۲] و کوچران، ۱۹۸۸؛ رودیگرز وبلاگر، ۱۹۸۸؛ یونگ، فریزر و پیرسون، ۱۹۸۸؛ اسکمک و انگوین، ۱۹۹۶؛ مظاهری، ۱۳۸۷) قرار گرفته است که نتایج این تحقیقات در مجموع حاکی از تأثیر گسترده خانواده در جنبه های مختلف زندگی دانش آموزان و دانشجویان است (شاکریان و آقاجانی هشجین، ۱۳۸۸). خانواده مهم ترین نهاد تربیتی جامعه و نخستین پرورشگاه فرد محسوب می شود. بیان هر سخنی درباره ی تربیت کودک و نوجوان، بدون توجه به نقش حیاتی خانواده ناقص است(به پژوه، ۱۳۸۰). از نظر گلدنبرگ و گلدنبرگ[۳] (۱۹۹۸) عملکرد خانواده به زمینه هایی مانند: توانایی خانواده در هماهنگی با تغییرات، حل تضادها و تعارضات، همبستگی بین اعضاء، موفقیت در اعمال الگوهای انضباطی، رعایت حد و مرز بین افراد و اجرای مقررات و اصول بر این نهاد با هدف حفاظت از کل سیستم خانواده بستگی دارد. از نظر عملکرد می توان خانواده ها را در دو دسته عملکردی و غیر عملکردی تقسیم کرد. خانواده های عملکردی، مشکلات خود را به درجات و در زمانبندی های متفاوت حل می کنند. در واقع، خانواده منظومه ای باز است که اعضاء به طور عاطفی به هم پیوسته اند، البته برای گسترش هویت فردی خود نیز تشویق می شوند. فضای چنین خانواده هایی مملو از عشق و پذیرش بدون قید و شرط است. در نتیجه، تعارض را تحمل می کنند و با میل و رغبت، درخواست کمک یکدیگر را اجابت می کنند. خانواده ی غیر عملکردی حالت بسته دارد و اعضاء از لحاظ عاطفی به حال خود رها شده و جدا از هم هستند. مرزهای بین اعضاء سخت و حتی مبهم است. عشق مشروط بوده و اعضاء خانواده برای گسترش هویت فردی، تشویق نمی شوند. خانواده از قبول مشکل و یا درخواست کمک خودداری نموده و به نظر می رسد، مشکلات ادامه می یابند و یا به شکل های دیگر بروز می کنند(یوسلیانی و همکاران، ۱۳۹۱). مطلب دیگر : اعلامیه جهانی حقوق بشر – سبز اندیشان امروز شیوه تربیتی والدین به طور قابل توجهی پیامدهای مهمی را برای پیشرفت تحصیلی نوجوانان به دنبال دارد و براساس ترکیب پاسخدهی و توقعات والدین به چهار سبک مقتدرانه، مستبدانه، سهل گیرانه و بی کفایتی تقسیم بندی می شود(هترینگتون و رایس[۴]، ۱۹۹۵). در شیوه تربیتی مقتدرانه که مناسب ترین روش فرزند پروری است. والدین مقتدر درخواست های معقولی برای پختگی دارند و این درخواست ها را با تعیین محدودیت ها و اصرار بر اینکه کودک باید از آنها تبعیت کند، به اجرا می گذارند. در عین حال آنها صمیمت و محبت نشان می دهند، صبورانه به نقطه نظرهای فرزندشان گوش می کنند و مشارکت در تصمیم گیری خانوادگی را ترغیب می نمایند. یافته های بامریند[۵](۱۹۶۷) نشان داد که فرزندان والدین مقتدر، بسیار خوب پرورش می یابند. آنها شاد و سرحال هستند، در تسلط یابی بر تکالیف جدید اعتماد به نفس دارند و از موفقیت تحصیلی بالاتری نیز برخوردارند. همچنین والدین از لحاظ پاسخدهی و توقعات در سطح بالایی قرار دارند (لطف آبادی، ۱۳۸۵).